czwartek, 27 października 2011

Jak najlepiej prezentować swoje zdjęcia.

Jeszcze 30 lat temu, przeciętny Polak robił kilka zdjęć analogowych na rok. Odbierał papierowe odbitki od zawodowego fotografa i wklejał do albumu z czarnymi kartkami. Teraz nasze twarde dyski wypełnione są po brzegi fotografiami. Czy warto je drukować ? 


Fotografowanie można opisywać na wiele sposobów. Fotografia jako dziedzina sztuki zyskała już wiele książek i podręczników. Jeszcze więcej w dobie cyfryzacji pisze się na temat technik fotografowania i technologii stosowanych w tej dziedzinie.

W tym artykule chcę poruszyć temat wydawałoby się banalny, jakim jest oprawa fotografii.

Ale na początek cofnijmy się do czasów powstawania obrazów. Może nie do prehistorii :), ale do momentu w dziejach ludzkości, kiedy dostrzeżono piękno człowieka. Wtedy to wielu artystów zaczęło rysować i malować postaci ludzkie.
Portrety powstawały zwykle na życzenie możnowładców, ale z czasem artyści zaczęli utrwalać na płótnach także zwykłych ludzi.

Wiele z tych dzieł podziwiamy dzisiaj w muzeach i pałacach. Przedstawiają one różne techniki i różny sposób pojmowania piękna. Jednak każde z tych dzieł oprawione jest w ramę. To właśnie te ramy nadają powagi, każą zatrzymać się przed obrazem, zadumać się, ocenić go. Często, aby wczuć się w klimat dzieła sztuki musimy nabrać dystansu do otaczającej nas rzeczywistości. To właśnie ramy pozwalają nam na wyizolowanie wykreowanego świata. Stanowią okno do tego świata. Przypomnij sobie jak patrzysz na portret w galerii, gdzie na jasnej ścianie wisi tylko jeden duży oprawiony w ciężką ramę obraz. Jego treść może ci się nie podobać, ale z pewnością zwrócisz uwagę właśnie na to co jest wewnątrz ramy. To ona pozwoli Ci się skupić na detalach.

W starych domach sprzed 100 i więcej lat można zobaczyć fotografie stojące na kominkach. Mniejsze lub większe ramki, bibeloty, które naszym babciom umilały wolny czas (bez telewizji). Zdjęcie portretowe wymaga ciepła, wymaga przestrzeni, aby mogło oddziaływać na nas.

Jeszcze 30 lat temu, przeciętny Polak robił kilka zdjęć analogowych na rok.
Na jednej błonie filmowej oddawał do wywołania zdjęcia ze wszystkich pór roku :) Pewnie zgodzisz się ze mną, że miło jest oglądać je wklejone w starym albumie, który z radością wypełniała Twoja babcia, albo mama. Chyba większość z tych fotek to pozowane zdjęcia z uroczystości, chyba że pochodzą z wyjazdów wakacyjnych lub zimowych. Nie mamy chyba wątpliwości, że dzięki tym nielicznym fotografiom możemy poznać choć rąbek tamtego starego świata.

A teraz szybko wróćmy do naszej aktualnej rzeczywistości.

Każdy z nas ma już cyfrowy aparat. Technologia pozwala nam na zrobienie za darmo wielu fotografii jednego dnia. Pewnie na swoim twardym dysku gromadzisz je posegregowane chronologicznie. Czy zatrzymujesz się nad każdym z nich ?
Czy wracasz do fotografii z przed roku, aby odetchnąć jej klimatem ?

Zdarza się, że jesteśmy zmieszani, kiedy prezentując fascynujące nas fotki z wakacji; przyjaciele lub rodzina zaczynają ziewać oglądając je na monitorze komputera. Ilość i sposób prezentacji przytłacza widzów.

Trochę lepszym sposobem jest umieszczanie fotografii w galerii internetowej. Widząc miniaturki oglądający może wybrać kilka z nich i obejrzeć je dokładniej.
Sam może też ustalić kolejność oglądania. Zaletą galerii takich jak: plfoto.com, picasaweb.com; jest to, że każde zdjęcie możemy zobaczyć na jednolitym czarnym tle. Wielu autorów zdjęć w podpisie pod zdjęciem zaleca takie działanie. Dopiero wtedy w pełni można zachwycić się jego zaletami.

Myślę, że po pierwszym zachwycie prawie nieograniczonymi możliwościami przechowywania i prezentacji fotografii cyfrowej, powinniśmy wrócić do tradycji. Po dwóch latach gromadzenia fotografii na dysku komputera stwierdziłem, że warto wybrać kilkadziesiąt najlepszych i najciekawszych ujęć i zrobić odbitki do tradycyjnego albumu. Od tego czasu co roku robimy z żoną taki wybór. Warto też zastanowić się nad rodzajem albumu i wielkością zdjęć.

Jeśli chcesz, aby fotografii było więcej niż 150 i wszystkie były podpisane - odpowiedni będzie szyty album z kartonowymi kartkami i foliowymi kieszonkami na fotki. Jeśli lubisz duży format zdjęć 15x20 cm, to najlepszy będzie tradycyjny album do wklejania zdjęć. Możesz wybrać białe, czarne lub bordowe karty. Sposoby wklejania są różne i łatwe. Od najprostszych: klej, przylepce dwustronne; po bardziej nowoczesne: celofanowe narożniki samoprzylepne lub plamki kleju.

Oprawa naszych zdjęć to naprawdę ważna sprawa. Pomyśl jak oglądanie albumu zbliża ludzi. Kiedy dwoje lub troje osób siada na kanapie i wspólnie ogląda album. Dotykamy zdjęć, odwracamy sztywne kartonowe kartki - jest to coś namacalnego. Wtedy więź między nami jest znacznie silniejsza, niż przy oglądaniu ich na monitorze czy telewizorze. Z doświadczenia wiem, że szczególnie małe, kilkuletnie dzieci lubią oglądać (zwłaszcza siebie) w albumach.

Jestem ciekaw czy Twoje odczucia są podobne.

Jak fotografować ?

Właściwie każdy z nas posiada aparat cyfrowy. Zdając się na jego automatyczne funkcje fotografujemy co popadnie, licząc na to, że wykonane zdjęcia będą udane. Wcale tak jednak nie musi być. Wystarczy, że podczas robienia zdjęć zwrócimy uwagę na kilka ważnych elementów.


Po pierwsze, zanim zaczniemy wykonywać zdjęcia, musimy ustalić, z której strony pada światło. Powinniśmy ustawić się w ten sposób, aby jego źródło znajdowało się za naszymi plecami i oświetlało fotografowany obiekt. W tym celu możemy wykorzystać także lampę błyskową, która wbrew pozorom służy nie tylko do robienia zdjęć nocą. Musimy jednak pamiętać, że zasięg takiego flesza to przeważnie ok. 2 m – jego błysk rozświetli fotografowany obiekt, ale tło pozostanie w cieniu. Odpowiednią ostrość zdjęcia uzyskamy, gdy najpierw naciśniemy przycisk migawki do połowy i dopiero potem wykonamy fotografię.

Jak robić zdjęcia

Po drugie, zwracajmy uwagę na kompozycję kadru. Warto kierować się zasadą "złotego podziału", która mówi, że najważniejszy obiekt zdjęcia powinien znajdować się w odległości 1/3 od jego krawędzi (a nie na środku). Jest to najbardziej optymalna kompozycja dla naszego oka.

Po trzecie, korzystajmy z dostępnych trybów ułatwiających wykonywanie konkretnych ujęć (portret, zdjęcia w ruchu, zbliżenia, krajobrazy, itp.). Dzięki nim nasze zdjęcia mogą naprawdę zyskać na jakości.

Wiele osób sądzi, że wywoływanie zdjęć cyfrowych mija się z celem, bo przecież zawsze można je obejrzeć na monitorze komputera. Niestety, ale zazwyczaj jest tak, że oglądamy je tylko raz czy dwa razy i to tuż po ich wykonaniu. Dlatego, aby związane z nimi wspomnienia nie zatarły się zbyt szybko warto wybrać najlepsze fotografie i zrobić z nich odbitki. Koszt jednej odbitki waha się od ok. 35 groszy wzwyż (w zależności od rozmiaru). Nie jest to zatem duży wydatek.

wtorek, 25 października 2011

Fotograficzny władca czasu

Od wieków ludzi byli przekonani, że nasze oczy są „narzędziem doskonałym”. Potrafią bowiem zarejestrować niemalże każdy ruch. Jednakże cóż nam po samym rejestrowaniu, skoro są też takie momenty, których nie widać gołym okiem, a również chcemy je uwiecznić? Na przykład ruch.


Fotografowanie obiektów będących w ruchu to jednak zupełnie inny świat od tego, który dostrzegamy samym patrzeniem. Dzięki aparatom, zarówno tym lepszym, jak i zwykłym, prostym kompaktom, możemy wręcz decydować o czasie. Zabawy związane z fotografowaniem ruchu możemy pojmować na kilka sposobów. Poniższy artykuł ma za zadanie nieco przybliżyć tematykę obu tych sposobów zabawy czasem, jak i udowodnić, że fotografowanie poruszających się obiektów wcale nie musi należeć do trudnych. W końcu – każdy posiadacz aparatu jest po części tytułowym władcą czasu.
Zamrażanie ruchu
Wykonywanie zdjęć obiektów będących w ruchu, a dokładniej sam proces jego zamrażania, wymaga od fotografa uzyskania dużej głębi ostrości – marzenie początkującego operatora aparatu. Ogólne rzecz biorąc cały sęk w tym, żeby, po prostu sfotografować nasz obiekt przy odpowiednio małym czasie otwarcia migawki. Efekt ten widzimy najczęściej podczas wykonywania zdjęć seryjnych, kiedy to w ciągu kilku sekund możemy zrobić mnóstwo ujęć, zatrzymując tym samym w kadrze elementy dynamicznej sytuacji. Podczas ich wykonywania, akcja zazwyczaj zmienia się bardzo szybko, a co za tym idzie, wyjątkowo łatwo jest stracić ciekawe ujęcie.
Jedyne wymaganie sprzętowe  to aparat z trybami manualnymi bądź preselekcją czasu. Pozwalają nam one na kontrolę nad elementami ekspozycji, która w tym przypadku jest niemalże niezbędna.
Efekt zatrzymania czasu pomoże nam uzyskać odpowiednia mały otwór przesłony. Zwiększa on bowiem głębię ostrości, którą chcemy uzyskać. Nie możemy jednak zapomnieć o tym, że cały ten efekt może zepsuć nasza niedoskonałość, polegająca chociażby na prozaicznym drżeniu rąk. Dlatego też przy wykonywaniu zdjęć tego typu niezwykle pomocnym okazuje się być nawet prosty statyw oraz oczywiście systemy stabilizacji obrazu.
Fotografować w ten sposób możemy wiele obiektów, od ludzi począwszy na elementach natury i otoczenia skończywszy. Istotne jest, aby odpowiednio dobrać czas otwarcie migawki. Zasada jest jedna – im jest mniejszy, tym lepszy efekt zamrożenia. Dla przykładu, na idealne złapanie w ruchu kropli wody potrzeba 1/2000 sekundy otwarcia migawki.
Reasumując, zdjęcia, na których zatrzymujemy czas na ułamki sekund należą do jednych z prostszych do wykonania. Jednakże wymagają one od fotografującego przede wszystkim refleksu, jak i cierpliwości, niezbędnej przy dalszej przygodzie z fotografią. Dlatego też nie należy się zrażać początkowymi niepowodzeniami.
Długi czas ekspozycji
Efektem niemalże przeciwnym do zatrzymywania czasu jest jego wydłużanie. W tym celu zamiast skracać czas ekspozycji, będziemy go maksymalnie wydłużać. W jakim celu? Otóż naszym zadaniem jest przewyższyć ludzkie oko.
Wrażenia, jakie powstają podczas procesu widzenia w naszej głowie różnią się od obrazu, jaki rejestrowany jest przez aparaty. Wrażenia wzrokowe łączą w sobie zarówno informacje z siatkówki, jak i uzupełniające je doświadczenia czy nasza intuicja. Dlatego też, podczas rozpoznawania ruchu, oczy wcale nie muszą być aż tak dokładne, jak sobie to wyobrażamy. Zmiany ruchu obrazów niedostrzegalne gołym okiem wykorzystamy właśnie podczas fotografowania.
Dłuższy czas ekspozycji pozwala nam na ukazanie na fotografiach jakby dodatkowego wymiaru, który nazwać możemy upływającym czasem. Jako małe ćwiczenie, warto jest skierować obiektyw aparatu na chmury. Chociaż ich położenie zmienia się, oczy nie są w stanie tego dostrzec, tak jak robi to aparat. Co za tym idzie, używana w tym celu wydłużona ekspozycja zmienia nam  zwyczajny obraz w abstrakcję, czego przykładem może być długo naświetlany obraz nieba. Nasze oczy dostrzegą jedynie świecące kropki. Aparat ukaże gwiazdy tworzące jasne kręgi wokół Gwiazdy Polarnej.
Przy kwestiach technicznych, podobnie jak to było przy zamrażaniu ruchu, podstawą jest aparat umożliwiający regulację czasu ekspozycji. Nie trzeba zatem posiadać trybu w pełni manualnego, wystarczy jedynie ten opatrzony symbolem S ( shutter, ang. migawka). Przyda się także statyw bądź stabilizacja obrazu w korpusie. Jest to wyjątkowo praktyczne rozwiązanie. Nieruchome elementy kadru pozostawiane są na swoich pozycjach, co jeszcze lepiej wpływa na ostateczny efekt.
Zaczynając, należy pamiętać o doborze odpowiedniego obiektu. Może to być wodospad, rozgwieżdżone niebo czy ruchliwa ulica w nocy. Cała zabawa od teraz polega na wyborze odpowiedniego czasu, ustabilizowanie sprzętu i wciśnięcie spustu migawki. Dlatego też wykorzystywanie długich czasów ekspozycji nie jest wcale trudnym technicznie sposobem na uzyskanie imponujących zdjęć.

Fotografowanie dzikiej przyrody

Dzikie zwierzęta nigdy nie będą świadomie pozować do zdjęć. Czym zatem jest fotografia przyrodnicza i w jaki sposób odbywają się bezkrwawe łowy?



Portret wolnożyjącego, dzikiego myszołowaNornica ruda
Fotografia przyrodnicza jest jedną z najpiękniejszych, ale zarazem najbardziej wymagających i najbardziej kosztownych dziedzin fotografii. To zajęcie dla prawdziwych pasjonatów, dla których obcowanie z dziką przyrodą jest największą radością a włożony trud pozwala podziwiać niedostępne większości ludzi tajemnicze piękno pierwotnej przyrody.
Fotografowie przyrody spędzają możliwie dużo czasu w terenie, obserwując zachodzące wokół przemiany. Muszą dobrze poznać i zrozumieć zachodzące w środowisku procesy, rytmy którym podlega natura, zwyczaje i potrzeby fotografowanych zwierząt by możliwe stało się utrwalenie interesujących i charakteryzujących dane gatunki zachowań. By nie wpływać na zachowanie zwierząt i nie płoszyć ich, maskują swoją obecność, budując ukrycia wtapiające się w otoczenie. Używają delikatnych i wymagających szczególnej dbałości długoogniskowych teleobiektywów pozwalających na obserwację zwierząt z bezpiecznej dla nich odległości. By nie zdemaskować swojej obecności, przebywają w ukryciu dziesiątki godzin, nigdy też nie wchodzą i nie opuszczają go za dnia bo raz zauważeni zaprzepaścili by wysiłek włożony w przygotowania. Konieczna jest więc nie tylko ogromna wytrzymałość fizyczna, odporność na niewygody i anomalie pogodowe ale także niezwykle silna motywacja pozwalająca znieść związane z tą pasją trudy. Niejednokrotnie bowiem bywa tak, że wielodniowe, czasem nawet kilkutygodniowe oczekiwanie owocuje niezapowiedzianym i kilkuminutowym ledwie spotkaniem z upragnionym modelem. Przez cały ten czas fotograf musi zachować czujność, trzeźwość umysłu i zdolność do szybkiej reakcji. Dlatego też często uprawiających tą dziedzinę fotografów nazwa się fotosnajperami.

Kadrowanie zdjęć

Na pewno często Ci się zdarza popatrzeć na zdjęcie, które samoczynnie przyciąga twoją uwagę i budzi zainteresowanie. Spojrzysz na kolejne zdjęcie, przedstawiające to samo otoczenie, ten sam eksponat, i przechodzisz koło niego obojętnie. Jak to jest?  Jednym z powodów  jest odpowiednie  kadrowanie!


Najpierw nieco teorii. Egzystują pewne reguły kompozycji obrazu. Nie znaczy to, że bezwzględnie i w każdym wypadku należy się ich trzymać, ale ich znajomość pomaga otrzymać fajniejsze fotografie. Najbardziej renomowaną i chyba najlepszą jest reguła trójpodziału. Wyobraźmy sobie podział obrazu w poziomie i pionie na trzy równowartościowe frakcje. Miejsca przecięcia tych linii to tzw. mocne punkty obrazu, które w pierwotnej kolejności przyciągające wzrok osoby oglądającej fotografię. Mocne punkty zdjęcia to krótko komunikując: te miejsca, które najsilniej wpływają na odbiorcę.
Kadrowanie
Zastanawiasz się zapewne jak wyznaczyć te punkty? Proces ten nie jest skomplikowany. Poprowadź dwie linie dzielące fotografię na trzy równe części w pionie i takie same 2 linie dzielące fotografię w poziomie. Mocne punkty znajdą się na przecięciu tych linii. Udowodnione jest, że patrząc na zdjęcia, w pierwszej kolejności patrzymy właśnie na te punkty, a następnie kroczymy dalej. Stawiając główny element zdjęcia w jednym z tych punków powiększa atrakcyjność zdjęcia, powodując zainteresowanie.
Jeśli chcemy możemy używać jeden punkt, ale również możemy wykorzystywać dwa mocne punkty na jednym obrazie. Osobliwy efekt możemy osiągnąć wykorzystując wraz z mocnymi punktami głębię ostrości. Na wzór rozmieszczamy obiekt w rejonie jednego punktu np. lewym dolnym mocnym punkcie i na nim skupiamy ostrość ( np. f/4.0 wartość przysłony), a następny szczegół ustawić odrobinę dalej (by szczegół był już nieostry) na prawym górnym mocnym punkcie.
mocne punty zdjęcia

Nie możemy stosować wszystkich 4 puntów naraz! Zdjęcie będzie wtedy bardzo zrównoważone i scentralizowane. Radzę również unikać rozmieszczania kluczowego elementu w samym środku kadru. Fotografie z takim kadrowaniem zazwyczaj wieją nudą. Chociaż czasem można odejść od tej reguły.

Wybór aparatu fotograficznego.

W tym artykule postaram się przedstawić różne rodzaje aparatów oraz ich zalety i wady. Na widelec pójdzie aparat kompaktowy, hybryda i lustrzanka. Który wybierze fotograf? Który zrobi lepsze zdjęcie?

Aparaty kompaktowe
Przez niektórych zwane małpkami lub "idiotenkamera". Do wad tych aparatów można zaliczyć brak możliwości wymiany optyki, czyli obiektywu, dlatego też należałoby przy zakupie zwrócić uwagę na to jaki obiektyw znajduje się w korpusie. Niestety tego typu aparaty mają ograniczoną możliwość ingerencji w ustawienia ekspozycji, co oznacza, że użytkownik (celowo nie piszę fotograf) zdany jest na ustawienia programowe.
Ale czy aparat kompaktowy posiada same wady? Otóż nie. Gdyby tak było takie aparaty nie sprzedawały by się. Myślę, że największą zaletą jest cena. Są one wielokrotnie tańsze od swoich większych braci. Wielkim plusem jest też ich rozmiar. Połączenie obu tych zalet pozwala zabrać małpkę w miejsca, gdzie nie odważylibyśmy się zabrac lustrzankę np. na wesele, gdzie po kilku głębszych zostałaby miazga z aparatu ;) poza tym małpkę łatwiej schować w garniturze, czy damskiej torebce. Kiedy w Lublinie wychodzę nocą na miasto w celu zrobienia zdjęcia bardzo często biorę ze sobą aparat kompaktowy. Jeśli chodzi o marki, to nie chciałbym tu robić reklamy, ale prym wiodą: Canon, Nikon, Fuji oraz Sony.
Hybrydy
Hybrydy są czymś pośrednim między kompaktami a lustrzankami. Zazwyczaj oferują większe możliwości korekcji ekspozycji oraz lustro, które kieruje obraz z obiektywu do wizjera (w kompaktach obraz jest widziany jedynie na wyświetlaczu LCD). Często hybryda wyposażona jest w niewymienialny obiektyw, ale za to o niezłych parametrach. Przykładowo obiektywy w hybrydzie mają szerszy zakres ogniskowej (zoom) niż większośc obiektywów kitowych dołączanych z lustrzankami. Do hybrydy podobnie jak i lustrzanki można juz podpiąć zewnętrzną lampę błyskową.
Lustrzanki
Nazwa lustrzanki pochodzi od lustra, które odbija obraz z obiektywu do wizjera. W momencie naciśnięcia spustu migawki, lustro podnosi się odsłaniając migawkę. Dzięki temu w wizjerze widzimy to co znajdzie się na fotografii. Wielką zaletą lustrzanek jest możliwość wymiany obiektywów. Przykładowo gdy robimy zdjęcia w ciasnych pomieszczeniach podpinamy obiektyw szerokokątny, żeby uchwycić ciekawe ujęcie kościoła w czasie ślubu możemy podpiąć "rybie oko", a teleobiektywu użyjemy w plenerze.  W związku z wymienną optyką producenci zaczęli sprzedawać korpusy aparatu (inaczej zwane "body") wraz z tanimi obiektywami o gorszej jakości tzw. kitami.
W lustrzance możemy ręcznie nastawiać ostrość, czas ekspozycji, czy przysłonę w obiektywie, a więc mamy pełny wpływ na proces tworzenia zdjęcia.Minusem lustrzanki jest jej rozmiar. W szczególności lustrzanki z górnej półki mają większy rozmiar i wagę. Jeśli chodzi o rozmiar to wpływa on też rozpraszająco na potencjalnych modeli.
Który więc aparat jest najlepszy?
Pozwólcie, że posłużę się tu pewną anegdotą, która przytrafiła mi się podczas robienia zdjęć w czasie ślubu w Lubartowie niedaleko Lublina. Rodzice pary młodej, zawsze gdy widzieli, że się zbliżam z wielkim aparatem od razu ze wstydem odwracali głowy i za nic nie udawało mi się zrobić im zdjęcia. Sięgnąłem więc po mniejszy aparat kompaktowy, który nie rzucał sie w już tak w oczy i uratowałem album ślubny. Odpowiedź na wyżej postawione pytanie pozostawiam Wam...

Fotografia ślubna

Wybór fotografa ślubnego, to niezmiernie ważna i odpowiedzialna decyzja. Dlatego warto, by była ona dobrze przemyślana, bo pośpiech jest w tej sytuacji najgorszym doradcą.

Na każdym weselu, na każdym ślubie, czy też małym przyjęciu weselnym, bardzo ważną, o ile nie najistotniejszą rolę, pełni fotograf ślubny. Taka osoba poprzez dobrze zrobione zdjęcia, uwiecznia wszelkie ważne momenty, które każda Młoda Para, na pewno chciałaby mieć w swoim albumie. Bez wątpienia, to jak będą się prezentowały zdjęcia ślubne, ma zasadnicze znaczenie. Nie mogą być one nudne, monotonne i tak naprawdę nic nie przedstawiające. Muszą one zarówno prezentować się idealnie, ale muszą również wyrażać emocje, nastroje i całą tą atmosferę, która istnieje wokół młodych, jak i przybyłych na uroczystość gości. Dobry fotograf stara się robić wszystko, by ta jego powstała fotografia ślubna, była jedyna swoim rodzaju, by Państwo Młodzi, widząc końcowy efekt, byli tym zachwyceni i wniebowzięci. Na pewno duże znaczenie odgrywa plener ślubny, który pozostawia zawsze w pamięci młodych, bardzo pozytywne uczucia. Musi więc mu towarzyszyć zarówno dobra zabawa, jak również i dobra współpraca z fotografem. Również niezwykle istotną, jak nie pierwszorzędną rolą jest reportaż ślubny, który powinien zawierać wszelkie szczegóły, najważniejsze momenty i najzabawniejsze fotografie. Dobre studio fotograficzne, bez wątpienia jest w stanie to wszystko odnaleźć. Główną zasadą jest to, by znaleźć odpowiedzialną, rzetelną i profesjonalną osobę, która wie co robi i która stara się dokonać wszystkiego, by spełnić marzenia tych dwóch osób, wstępujących na nową drogę życia. Zdjęcie zawsze będzie piękne, gdy robi się je z pasją, zaangażowaniem i z wyczuciem. To jest rzecz najważniejsza i zawsze priorytetowa.